Linux'ta Temel Terminal Komutları ve Sorun Giderme

Linux işletim sistemi, güçlü komut satırı arayüzüyle (CLI) ünlüdür ve terminal üzerinden birçok işlem gerçekleştirilebilir. Linux kullanıcılarının verimli bir şekilde çalışabilmesi için temel terminal komutlarını bilmesi oldukça önemlidir. Bu rehberde, Linux terminalinde sık kullanılan temel komutları ve yaygın sorunların nasıl giderileceğini inceleyeceğiz.

1. Linux Terminalinde Temel Komutlar

a. Navigasyon ve Dosya İşlemleri

• pwd (Print Working Directory):

  Geçerli dizini gösterir.

  
  pwd

• ls (List):

  Geçerli dizindeki dosya ve klasörleri listeler.

  
  ls

  Gizli dosyaları görmek için:

  
  ls -a

• cd (Change Directory):

  Farklı bir dizine geçiş yapar.

  
  cd /path/to/directory

  Ana dizine dönmek için:

  
  cd ~

• mkdir (Make Directory):

  Yeni bir dizin oluşturur.

  
  mkdir yeni_klasor

• rmdir (Remove Directory):

  Boş bir dizini siler.

  
  rmdir bos_klasor

• rm (Remove):

  Dosya veya dizin siler.

  
  rm dosya.txt

  Bir dizini ve içindekileri silmek için:

  
  rm -r klasor_adi

b. Dosya Görüntüleme ve Düzenleme

• cat (Concatenate):

  Bir dosyanın içeriğini ekrana yazar.

  
  cat dosya.txt

• nano veya vi (Editörler):

  Bir dosyayı düzenlemek için kullanılır.

  nano ile düzenleme:

  
  nano dosya.txt

  vi editörü için:

  
  vi dosya.txt

• cp (Copy):

  Dosya veya dizin kopyalar.

  
  cp dosya.txt /hedef/klasor/

  Bir dizini ve içindekileri kopyalamak için:

  
  cp -r kaynak_klasor hedef_klasor

• mv (Move):

  Dosya veya dizin taşır veya yeniden adlandırır.

  Taşıma:

  
  mv dosya.txt /hedef/klasor/

  Yeniden adlandırma:

  
  mv eski_ad.txt yeni_ad.txt

c. Sistem Yönetimi

• sudo (Superuser Do):

  Yönetici yetkisi gerektiren komutları çalıştırmak için kullanılır.

  
  sudo apt-get update

• apt-get (Advanced Packaging Tool):

  Debian ve Ubuntu tabanlı sistemlerde paket yönetimi için kullanılır.

  Paket güncelleme:

  
  sudo apt-get update

  Paket yükleme:

  
  sudo apt-get install paket_adi

• ps (Process Status):

  Çalışan işlemleri listeler.

  
  ps aux

• kill ve killall:

  Belirli bir işlemi sonlandırır.

  Bir işlem ID'sine göre sonlandırmak için:

  
  kill 1234

  İşlem adını kullanarak sonlandırmak için:

  
  killall işlem_adi

• df (Disk Free):

  Disk kullanımını gösterir.

  
  df -h

• top:

  Sistem kaynaklarını ve çalışan işlemleri gerçek zamanlı olarak izler.

  
  top

2. Linux'ta Yaygın Sorunları Giderme

a. Disk Alanı Sorunları

Disk alanı yetersizse, df -h komutu ile disk kullanımını kontrol edin. Gereksiz dosyaları veya büyük boyutlu geçici dosyaları silerek disk alanını boşaltabilirsiniz.

du -sh /path/to/directory

b. Uygulama Yüklenemiyor veya Çalışmıyor

• Depoları güncelleyin:

  
  sudo apt-get update

• Paket yüklerken bağımlılık hataları alıyorsanız:

  
  sudo apt-get -f install

• Uygulama çalışmıyorsa, uygulamanın adını ps aux ile kontrol edin ve kill komutunu kullanarak yeniden başlatmayı deneyin.

c. Erişim ve İzin Problemleri

Permission denied (Erişim reddedildi) hatası alıyorsanız, gerekli izni sağlamak için sudo kullanın. Dosya veya dizin izinlerini değiştirmek için chmod kullanın:

chmod 755 dosya.txt

d. Ağ Sorunları

ping komutunu kullanarak ağa erişiminizi kontrol edebilirsiniz:

ping google.com

Ağ bağlantılarını kontrol etmek için ifconfig veya ip a komutlarını kullanabilirsiniz. Ağ arabirimini yeniden başlatmak için:

sudo service network-manager restart

e. Paket Yükleme Sorunları

Eğer paket kurulumunda sorun yaşıyorsanız ve bozuk paketler bulunuyorsa, paketleri temizlemek için:

sudo apt-get clean
sudo apt-get autoremove

Bozuk paketleri düzeltmek için:

sudo dpkg --configure -a

3. Terminal Kısayolları ve İpuçları

a. Komut Geçmişi Kullanımı

history komutu ile terminalde daha önce çalıştırdığınız komutları görüntüleyebilirsiniz.

history

Yukarı ve aşağı ok tuşları ile önceki komutlar arasında gezinebilirsiniz.

b. Komut Çıktılarını Filtreleme

grep komutunu kullanarak bir komutun çıktısında belirli bir metni arayabilirsiniz:

ps aux | grep firefox

c. Çıktıları Yönlendirme

Komut çıktısını bir dosyaya kaydetmek için > kullanabilirsiniz:

ls > dosyalar.txt

Çıktıyı dosyaya eklemek için >> kullanabilirsiniz:

echo "Yeni satır" >> dosyalar.txt

d. Komutları Durdurma veya Sonlandırma

• Ctrl + C: Çalışan bir komutu durdurur.
• Ctrl + Z: Çalışan bir komutu arka plana alır.
• fg: Arka plandaki bir komutu ön plana getirir.

Sonuç

Linux terminalinde temel komutları bilmek, sistem yönetimi ve sorun gidermede büyük kolaylık sağlar. Bu rehberde bahsedilen navigasyon, dosya işlemleri, sistem yönetimi ve sorun giderme komutlarını öğrenerek Linux'un sunduğu gücü daha verimli kullanabilir ve karşılaştığınız sorunları kolayca çözebilirsiniz. Bu komutlar ve ipuçları, Linux deneyiminizi geliştirmenize ve terminal kullanımında daha rahat olmanıza yardımcı olacaktır.