Kendini Yöneten Ulaşım, Otomasyonla Yürüyen Şehirler

Gözlerinizi kapatın ve hayal edin: Sabah uyanıyorsunuz, pencerenin dışına baktığınızda yolların yürüdüğünü, sokakların akışkan bir şekilde yeniden düzenlendiğini, caddelerin konum değiştirdiğini görüyorsunuz. Ve daha da tuhafı, ne bir trafik ışığı var ne bir direksiyon. Çünkü artık şehir kendini yönetiyor. Ve bu, geleceğin değil, saklanan bir geçmişin izini taşıyan şimdiki zamanın bir parçası.

Sabitle Şehri: Peki Ya Şehir Hareket Etmeye Karar Verirse?

Modern kentleşme, genellikle sabit altyapıya dayanır. Ama bazı ülkeler, 1990’ların sonlarından itibaren “hareketli altyapı mimarisi” adı altında yeni bir protokol geliştirmeye başladı. Bu sistemin amacı, yoğunluk arttığında yolların kendiliğinden yön değiştirerek trafik akışını optimize etmesiydi. Ancak bu, yalnızca başlangıçtı. Çünkü ilerleyen yıllarda yolların, binaların, hatta yer altı geçitlerinin bile kendi kararlarını verdiği bir düzen kuruldu.

Akıllı Trafik Sistemi Değil, Düşünen Şehir Organizmaları

Bugün çoğu kişi akıllı ulaşımı sadece sinyallerin yeşil-kırmızı analizi olarak düşünür. Oysa bazı şehirlerin altyapısında aktif protokol doku denen bir yazılım kullanılır. Bu yazılım, şehirdeki her birimin (yol, köprü, yaya geçidi, tünel) gerçek zamanlı durumunu analiz edip, kendi hareketini önerir. Yani eğer bir bölgede kalabalık artıyorsa, yol segmentleri başka bir yönle kendini yeniden hizalar. Otomatik olarak, asfaltın altındaki mikro aktüatörler sayesinde fiziksel yol eğilir, bükülür, döner. Bir sokak sabah doğuya giderken akşam batıya akar.

Tablo: Otomasyonla Yürüyen Şehirlerin Gizli Yapıları

Yürüyen Şehirlerde Araçlara Gerek Kalmayacak

Bu sistemler geliştikçe, araçlar sadece eski bir alışkanlık haline gelecek. Çünkü zaten şehir seni istediğin yere götürecek. Örneğin sen bir binadan çıkıp ana caddeye doğru yürümeye başladığında, senin ayak sinyallerini algılayan sensörler harekete geçecek. Yolda minik manyetik motorlar çalışmaya başlayacak. Ve bulunduğun yol, hedefin yönüne doğru sen farkında olmadan kaymaya başlayacak. Bir nevi, şehir senin yerine yürüyor olacak. Sen sadece yürüyormuş gibi yapacaksın.

Bilinmeyen Gerçek: Bu Sistemler Test Edildi, Hatta Başladı

Bir Orta Doğu ülkesinde 2018 yılında inşa edilen “karartılmış şehir segmenti” adlı bölgede, bu sistemin test edildiği ortaya çıktı. Bu şehirde hiçbir trafik lambası yoktu. Hiçbir sabit yol tabelası yoktu. Çünkü hepsi dinamiktir. İnsanlar şikayet etmiyordu çünkü sistem, onların zihinsel yönelimlerini bile takip ediyordu. Gitmek istediğin yeri sadece düşünmen yeterliydi. Geri kalan hareketi şehir tamamlıyordu.

Kimin Şehri, Kimin Kontrolü?

Şehir kendini yönetiyor gibi görünse de, bir yerlerde bir protokol listesi var. Ve bu liste, kimin hangi sokağa öncelikli erişim sağlayacağını, kimin hangi yoldan geçemeyeceğini belirliyor. Şehir demokratik değil. Kimin verisi daha fazla, kimin hareketleri daha uyumluysa sistem onun için yolu açıyor. Bazen fiziksel olarak o sokak senin altından çekiliyor. Farkında olmadan başka yöne gidiyorsun. Ve sanıyorsun ki rotanı kendin belirledin. Oysa algoritma seni yönlendirdi.

Geleceğin Şehri Nerede Başlıyor, Nerede Bitiyor?

Artık şehirler bir coğrafya değil, bir yazılımın fiziksel dışavurumu haline geliyor. Her şey veriyle, her şey algoritmayla şekilleniyor. Şehir seninle konuşmuyor, seni izliyor. Ne zaman hızlandığını, ne zaman durduğunu, nerede kalabalığa girdiğini… Tüm bu verilerle şehir kendini yeniden düzenliyor. Bazen sokak kayboluyor. Bazen bina uzaklaşıyor. Ve sen, sadece izliyorsun.

Hareket Eden Şehirde Sabit Kalan Tek Şey: Farkında Olmadan Yönlendirilmen

Gelecekte, gitmek istediğin yere değil, gitmene izin verilen yere gideceksin. Çünkü yollar senin için değil, sistemin düzeni için şekillenecek. Harita diye bir şey kalmayacak. Çünkü yollar, haritayı sürekli yeniden yazacak. Bir şehirde yaşarken o şehrin nerede olduğunu bilmemek… belki de en büyük kırılma bu olacak. Ve o anda soracaksın:

Ben neredeyim, yoksa sadece nereye götürülmek isteniyorsam orada mıyım?